Trots en Schaamte
We hebben het al over de mentale formaties gehad. We hebben over de 5 universele en de 5 bijzondere gepraat. De 5 universele zijn: contact, attentie, gevoel, gedachte en wil. De 5 bijzondere zijn: mindfulness, concentratie, inzicht, bevrijding en verlangen/wens.
Er zijn nog een heleboel andere formaties en o.a. trots en schaamte. In de mentale formaties staat Trots in de lijst van de 6 fundamentele onheilzame mentale formaties en Schaamte in de lijst van de heilzame mentale formaties.
Volgens mij gaan deze samen en spelen samen. Door de trots gaat onze ego meer ruimte innemen. Integendeel als we ons voor iets schamen gaat onze ego kleiner worden. Of tenminste, zingt het een toontje lager. En zo door schaamte en trots te ervaren gaan we op een neer net als een boot op de golven. Als we iets hebben gedaan en er heel trots op zijn zijn we op de top van een golf. Zijn we stom geweest, ging iets door ons toedoen helemaal mis, dan liggen we op het dal van de golf.
Schaamte wordt ook gezien als nederigheid. We kunnen ons schamen voor iets of over iets of zich schamen over onszelf. Trots wordt gezien als een hindernis op weg naar vrijheid omdat door trots gaan we ons ego versterken en ons afzonderen. WE breken de verbinding met de ander. We voelen ons superieur of we willen niet toegeven dat we iets fout hebben gedaan. Soms willen we koste wat koste ons verdedigen en gaan we bijv. liegen om onze eer te redden. Soms gaan we met trots onze pijn verstoppen. We worden bijv. boos maar eigenlijk zijn we verdrietig en willen we het niet laten zien. Maar als je je echt gevoel laat zien, verdriet in dat geval, dan is de verbinding met de ander herstelt want je liegt niet. Dat raakt de ander, zelf als hij er niets van laat merken. Zoals het werd gezegd op maandagavond: trots en schaamte zijn allebei lijden.
Ik heb zelf een heleboel dingen in mijn leven gedaan waarvoor ik me schaam als kind al en ook nu als volwassene vrouw. Als kind had ik snoep gestolen en ik voelde me zo ontzettend slecht erover dat ik die snoep weggegooid had. Ik schaamde me er ontzettend voor! En als ik ongeduldig ben kan ik dingen zeggen die pijn gaan doen. Of als ik te bezig ben met mezelf kan ik vergeten om iets voor iemand anders te doen. Op het moment dat ik dat merk voel ik schaamte. Schaamte laat me zien dat ik iets niet correct heb gedaan of gezegd. En ik heb de wens om dat weer recht te zetten. Schaamte help me om weer in verbinding te komen met de ander, om mijn hart te openen om mijn ego op de tweede plaats te zetten. Schaamte laat me zien dat ik pijn hebt veroorzaakt. Schaamte is dan op zich geen prettig gevoel maar wel een gezond gevoel.
Trots zijn op iemand is anders dan trots zijn op onszelf. Ouders zijn vaak terecht of onterecht trots op hun kinderen. In hun trots zit er liefde in. Ze zijn ook in staat door hun trots om de mindere kant van hun kinderen niet te zien. Als je trots op jezelf bent is dat wat delicater. Voordat je het weet kan het de kant van arrogantie gaan. Als je trots bent omdat je intelligenter bent dan anderen of iets beter kan doen dan anderen en het aan je omgeving laat merken, ga je jezelf boven de anderen plaatsen en creëer je afstand. Je ziet jezelf als een apart entiteit en snij je de verbinding met de ander.
Als je weet dat je iets correct hebt gedaan of een persoonlijk overwinning hebt gehad zoals een bepaalde angst overwinnen, kan trots zijn op jezelf een manier om meer zelfvertrouwen te hebben. Je houdt van jezelf. Je ontdekt dat je veel meer kan dan je dacht.
Ik geloof niet dat trots per se negatief is. Het hangt van de context en van de persoonlijkheid af. Hetzelfde geldt met schaamte. Als je door schaamte niets meer durft te ondernemen en aan jezelf blijft twijfelen heeft schaamte geen heilzame werking meer. Het wordt een hindernis in je ontwikkeling.
Door jezelf te blijven observeren kun je ontdekken of de schaamte of trots die je ervaart, je bevrijdt van - of je vastbindt aan je ego. Als je hart opengaat en verbinding maakt met de ander en met het leven dan weet je dat schaamte of trots iets in jou heeft losgemaakt en je heeft bevrijd van je ego.
